Cộng đồng người Hoa tại Việt Nam là một trong những nhóm dân tộc lớn với những phong tục tập quán độc đáo. Đặc biệt, tang lễ của người Hoa không chỉ mang đậm bản sắc văn hóa riêng biệt mà còn có những khác biệt tinh tế so với tang lễ truyền thống của người Việt. Cùng Phúc An Viên khám phá những nghi thức quan trọng trong phong tục đám tang người Hoa tại Việt Nam để hiểu thêm về những nét đẹp văn hóa đầy ý nghĩa này. Nghi thức chính trong phong tục đám tang người Hoa Tang lễ là một sự kiện quan trọng trong đời sống của người Hoa, đánh dấu một cột mốc quan trọng không chỉ là sự chia ly giữa hai thế giới mà còn là cơ hội để những người còn sống thể hiện lòng tiếc thương và biết ơn đối với người đã khuất. Chính vì thế, tang lễ người Hoa thường bao gồm nhiều nghi thức trang trọng và tỉ mỉ. Mặc dù đám tang của người Hoa tại Việt Nam ít nhiều chịu ảnh hưởng từ văn hóa địa phương, họ vẫn duy trì được những nét văn hóa độc đáo và đậm chất bản sắc dân tộc của mình trong lễ tang. Trước lâm chung - khi hấp hối Khi trong gia đình có người bước vào giai đoạn cuối đời, con cháu phải túc trực bên cạnh, thay phiên chăm sóc và trông coi. Đặc biệt, khi người đó rơi vào trạng thái hấp hối, gia đình cần di chuyển họ đến vị trí quan trọng nhất trong ngôi nhà, được gọi là ‘chính tẩm’. Theo quan niệm của người Hoa, vị trí này, thường nằm ở chính giữa nhà, là nơi tốt nhất cho người sắp qua đời. Người hấp hối cần được đặt trong tư thế ngay ngắn và thoải mái, để họ có thể nói lời trăn trối cuối cùng trước khi giã từ cõi đời. Trong phong tục đám tang người Hoa, việc người hấp hối qua đời trên giường ngủ được coi là điều không may mắn, vì theo quan niệm, điều này có thể khiến linh hồn của họ bị mắc kẹt trên giường và không thể siêu thoát. Sau đó, gia đình cần chuẩn bị nước và khăn sạch để lau thân thể cho người vừa qua đời, đồng thời thay quần áo mới, sạch sẽ cho họ. Khi người đã ra đi, thi thể sẽ được đặt trên chiếu và đưa vào nội đường. Đầu của người đã khuất hướng ra ngoài, trong khi phía chân đặt một chén nhỏ chứa dầu, thắp sáng ngọn đèn. Theo phong tục của người Hoa, ngọn đèn này được gọi là ‘trường minh đăng’ – ngọn đèn của người đã khuất. Các thành viên trong gia đình phải canh đèn, túc trực bên linh cữu với tấm lòng tận tụy và hiếu thảo, bảo vệ ngọn đèn sáng suốt cả đêm. Phong tục đám tang người Hoa còn thể hiện sự khác biệt qua các vùng miền. Người Phúc Kiến thường không che mặt cho người mất, trong khi người Hoa Hải Nam lại dùng khăn vuông đỏ để che mặt. Người Triều Châu có tập tục gối đầu cho người đã khuất bằng hai thỏi tiền vàng mã, với một bên là vàng và một bên là bạc. Sau khi hoàn tất những nghi thức này, bước tiếp theo là thực hiện lễ chiêu hồn, gọi hồn người đã mất trở về để gia đình có thể khóc thương và tiễn biệt. Giai đoạn nhập liệm Sau khi thi hài người đã khuất được đặt vào quan tài, con cái trong gia đình sẽ thay phiên nhau túc trực bên linh cữu cho đến khi tiến hành nghi thức nhập quan. Trang phục cho người đã mất sẽ được lựa chọn tùy theo phong tục của từng dân tộc Trung Hoa. Với người Quảng Đông, trang phục thường bao gồm ba lớp quần và hai lớp áo, theo thứ tự màu sắc từ trắng, đen, xanh, xám đến tro, và bên ngoài được khoác thêm một lớp áo gấm. Đối với người Tiều, họ có tục lệ cắt bỏ túi áo và nút áo của người đã mất, nhằm tránh việc mang theo những thứ trần gian, như thức ăn, vào cõi vĩnh hằng. Ngoài ra, trang phục còn được điều chỉnh dựa trên độ tuổi của người mất, mỗi độ tuổi sẽ có những quy định về quần áo khác nhau, phù hợp với từng giai đoạn cuộc đời họ. Giai đoạn báo tang Gia đình sẽ cử người đi báo tang đến họ hàng, bạn bè để chia buồn, đồng thời mời bà con lối xóm đến phúng viếng. Những người đến tham dự tang lễ không chỉ góp phần làm trọn vẹn nghi thức mà còn thể hiện lòng thương tiếc và kính trọng đối với người đã khuất, tạo nên sự gắn kết và chia sẻ trong thời khắc khó khăn của gia đình. Lễ cúng trong phong tục đám tang của người Hoa Lễ Cúng Cơm Gia đình sẽ chuẩn bị một mâm cơm cúng dành cho người đã khuất, bao gồm những món ăn mà họ yêu thích khi còn sống, như heo quay, mâm ngũ quả, nhang đèn, và hoa tươi. Khi đến lúc đưa tiễn, một đội nhạc sẽ đi cùng để tiễn biệt, với trang phục của họ được chọn sao cho phù hợp với tuổi của người đã mất. Sự đồng điệu này không chỉ thể hiện sự tôn kính mà còn mang ý nghĩa tâm linh, giúp linh hồn người quá cố an nghỉ. Lễ động quan Lễ động quan là một nghi thức quan trọng trong phong tục đám tang người Hoa, vì vậy thời điểm thực hiện phải được chọn lựa kỹ lưỡng. Trước khi linh cữu được đưa đi, gia đình sẽ thực hiện lễ dâng rượu để các thần linh chứng giám. Khi đến giờ động quan, một người được chỉ định sẽ cầm sênh và chỉ huy toàn bộ nghi lễ, từ việc đặt tay lên đòn gánh, nâng quan tài lên vai, đến việc di chuyển theo hiệu lệnh. Khi linh cữu bắt đầu được di chuyển, con cái, anh em, người thân trong gia đình, và bạn bè thân thiết sẽ theo sau. Theo phong tục, con trai trưởng sẽ cầm bát nhang và cây dong, trong khi con trai thứ cầm ảnh của người đã khuất. Các con cháu phải bò từ nhà ra xe tang để thể hiện lòng hiếu kính với người đã mất. Ngoài ra, người Hoa còn có tục lệ rải vàng mã dọc theo con đường xe linh cữu đi qua. Điều này nhằm xua đuổi các linh hồn quấy rầy và bảo vệ cho người mất, đảm bảo họ được bình an trên đoạn đường cuối cùng đến nơi an nghỉ vĩnh hằng. Lễ hạ huyệt – Mở cửa mả và lễ cầu siêu Trước khi hạ huyệt, gia đình sẽ thực hiện lễ tế thần thổ địa với các vật phẩm như nhang đèn, trái cây, hoa tươi và muối gạo. Sau lễ tế thần, người Hoa sẽ rắc hạt đậu và khoai môn xuống huyệt mộ trước khi đặt áo quan vào. Sau khi chôn cất, mộ thường được đắp cao và trồng cây xanh xung quanh để thể hiện sự tôn trọng và chăm sóc. Lễ mở cửa mả được tổ chức vào ngày thứ ba sau khi chôn cất, với các vật phẩm như nhang đèn và hương hoa. Lễ này nhằm giải thoát linh hồn người đã khuất và giúp họ được thanh thản. Sau 49 ngày, gia đình sẽ mời tăng sư đến tụng kinh cầu siêu và sám hối cho người đã mất. Đồng thời, người nhà sẽ chuẩn bị cơm cúng cho người đã mất đủ 100 ngày, thể hiện lòng thành kính và nhớ ơn đối với người đã khuất. Những nét đặc trưng trong phong tục đám tang người Hoa Đám tang người Hoa không chỉ là nghi lễ tiễn đưa người đã khuất, mà còn là dịp để con cháu thể hiện lòng hiếu thảo và tôn kính. Những điểm đặc biệt trong phong tục của người Hoa bao gồm: Tang Phục: Người Hoa thường mặc trang phục tang lễ màu trắng. Con trai trưởng mặc áo dài trắng, đội mũ rơm và mang gậy chống. Con gái mặc áo dài trắng và đội khăn ba góc. Nhạc Tang: Trong đám tang, sẽ có đội nhạc tang sử dụng các nhạc cụ như trống và kèn để tạo không khí trang trọng và nghiêm cẩn. Hòm Quan: Quan tài thường được làm từ gỗ quý và chạm khắc hoa văn tinh xảo, thể hiện sự tôn trọng và trang nghiêm đối với người đã khuất. Phong tục đám tang người Hoa là một nét văn hóa đặc sắc, phản ánh quan niệm và tín ngưỡng sâu sắc về cuộc sống và sự ra đi. Dù có nhiều thay đổi theo thời gian, những phong tục này vẫn được người Hoa gìn giữ và làm nổi bật sự khác biệt văn hóa của họ. Phúc An Viên tổ chức tang lễ với tiêu chí tận tâm và minh bạch, luôn tôn trọng văn hóa của từng tôn giáo, cộng đồng dân tộc, và nguyện vọng của gia đình. Chúng tôi cam kết nỗ lực hết mình để đáp lại sự tin tưởng và mong đợi của khách hàng.
